Ngày 31-12-2015, Cộng đồng kinh tế ASEAN đã chính thức được thành lập. Từ đó, các nước trong khu vực Đông Nam Á bước vào hội nhập về lao động trong một số ngành nghề, trong đó có ngành du lịch. Điều đó có nghĩa là các DN khu vực ASEAN có quyền tuyển dụng lao động ở bất kỳ nước nào. Đây là cơ hội nhưng cũng là thách thức không nhỏ đối với nguồn nhân lực trong ngành du lịch Việt Nam.

NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ THÁCH THỨC

Ngành du lịch Việt Nam được thành lập từ năm 1960, nhưng chỉ thực sự phát triển và trở thành một ngành kinh tế độc lập từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước. Tốc độ tăng trưởng khách du lịch nội địa là khá cao và đều qua các năm (trên dưới 10%/năm). Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng khách du lịch quốc tế 3 năm gần đây rất thấp, chỉ đạt 7,5 đến 8 triệu khách/năm, rất nhỏ so với các nước ASEAN khác (cùng năm 2015: Malaysia đón khoảng 25,7 triệu lượt khách quốc tế, Singapore đón 10 triệu lượt, Thái Lan đón khoảng 30 triệu lượt).

Điều này cho thấy, Việt Nam không còn là điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch quốc tế, rất ít khách quốc tế thuần túy đi du lịch quay trở lại Việt Nam (vì giá cao nhưng chất lượng dịch vụ không tương xứng, sản phẩm du lịch còn đơn điệu…). Ngoài ra, một nguyên nhân nữa là do nguồn nhân lực trong ngành du lịch còn thiếu chuyên nghiệp. Hiện có hơn 600.000 lao động trực tiếp trong ngành du lịch Việt Nam, nhưng có tới gần 40% không qua đào tạo hoặc chỉ đào tạo ở trình độ sơ cấp, chưa kể khoảng 1 triệu lao động du lịch gián tiếp hầu hết chưa qua đào tạo. Chất lượng nguồn nhân lực lao động trong ngành du lịch Việt nam còn yếu và thiếu, rất khó cạnh tranh với lao động nước ngoài khi hội nhập khu vực ASEAN.

Theo thống kê, năm 2015, Việt Nam có 18.800 cơ sở lưu trú với 335.000 phòng ngủ đạt chuẩn. Số lượng DN cổ phần, có vốn đầu tư nước ngoài tăng nhanh, hầu hết các DN du lịch, các khách sạn, resort đẳng cấp từ 3-5 sao ở Việt Nam đều có cổ phần hoặc 100% vốn nước ngoài, do người nước ngoài điều hành. Việc giảm mạnh số DN nhà nước, tăng nhanh số lượng DN cổ phần có vốn nước ngoài đã mang lại một làn gió mới tích cực cho ngành du lịch Việt Nam. Tuy nhiên, khi hội nhập quốc tế, các DN nước ngoài ưu tiên tuyển dụng lao động có tay nghề cao, có trình độ ngoại ngữ và nhất là có tinh thần học hỏi, cầu thị, giao tiếp văn minh, thái độ phục vụ tốt. Những yêu cầu trên lại là những điểm yếu của lao động Việt Nam nói chung và lao động trong ngành du lịch nói riêng, nên cơ hội được các DN đẳng cấp quốc tế tuyển dụng của lao động Việt trong ngành du lịch cũng thấp hơn lao động trong khu vực.

CHỦ ĐỘNG TRÊN SÂN NHÀ

Để vượt qua những thách thức trên và hội nhập quốc tế thành công, điều then chốt là cần đào tạo nguồn nhân lực lao động trong ngành du lịch có chất lượng cao cả về kỹ năng nghề và ý thức lao động. Cụ thể, đối với các cơ sở đào tạo, nơi cung cấp nguồn nhân lực lao động cho ngành du lịch phải được đầu tư một cách đồng bộ cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy hiện đại, chương trình giảng dạy hội nhập quốc tế, đáp ứng được yêu cầu của xã hội và các DN, đội ngũ giảng viên đạt chuẩn quốc tế cả về tay nghề, kinh nghiệm thực tiễn và ngoại ngữ.

Đối với học viên, sinh viên ngành du lịch cần được rèn luyện thật tốt các kỹ năng như: Kỹ năng nghề nghiệp (tùy theo từng cấp độ đào tạo mà cần phải thành thạo các kỹ năng phục vụ); Kỹ năng giao tiếp, ứng xử văn minh, chuyên nghiệp; trình độ ngoại ngữ tốt; Có ý thức lao động tốt, cầu thị, có tinh thần hợp tác, tập thể, làm việc theo nhóm. Quan trọng hơn, để nguồn nhân lực đáp ứng được nhu cầu của xã hội thì nhà trường phải gắn kết với các DN du lịch. Nghĩa là, các DN du lịch sẽ là nơi thực tập và làm việc bán thời gian của học sinh, sinh viên ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường. DN sẽ được mời cùng tham gia xây dựng, cập nhật chương trình đào tạo và giảng dạy trong nhà trường, giáo viên của trường và lãnh đạo, trưởng các bộ phận trong DN thường xuyên trao đổi, làm việc cùng nhau…

Chúng tôi cho rằng, đổi mới hoạt động đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực du lịch có chất lượng cao chính là giải pháp then chốt để ngành du lịch Việt Nam hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Nhà giáo ưu tú, Tiến sĩ  PHÙNG ĐỨC VINH
(Hiệu trưởng Trường cao đẳng Nghề Du lịch Vũng Tàu)